Beden dismorfik bozukluğu yaşadığınızda, görünüşünüz ve beden imajınız üzerinde yoğun bir şekilde odaklanırsınız. Aynaya bakma, kişisel bakım yapma ya da çevrenizden sürekli onay alma gibi davranışları tekrar tekrar, bazen uzun zamanlar alacak kadar yapabilirsiniz. Algıladığınız kusurlar ve tekrarlayan davranışlar, sizin için ciddi bir sıkıntı yaratır ve günlük yaşantınızı sürdürmenizi zorlaştırır.

Algılanan bu kusuru "düzeltmek" için birçok estetik işlem yaptırabilirsiniz. Ancak bu işlemler sonrasında yaşadığınız tatmin ya da rahatlama genellikle geçicidir ve kaygılarınız geri dönebilir. Ardından başka yollar aramaya devam edebilirsiniz.

Beden dismorfik bozukluğunun belirtileri nelerdir?

  • Başkalarının fark etmediği ya da önemsiz gördüğü bir görünüş kusuruna aşırı derecede takılmak  
  • Çirkin ya da deforme olduğunuzu düşünmek  
  • Başkalarının görünüşünüzle ilgili olumsuz düşündüğüne ya da sizi alay konusu yaptığına inanmak  
  • Aynaya sık sık bakmak, kişisel bakım yapmak ya da deri yolmak gibi, kusuru gizlemeye veya düzeltmeye yönelik davranışlarda bulunmak  
  • Algılanan kusurları kıyafet, makyaj ya da saç stili ile gizlemeye çalışmak  
  • Görünüşünüzü sürekli başkalarıyla kıyaslamak  
  • Görünüşle ilgili çevrenizden sürekli onay aramak  
  • Mükemmeliyetçi eğilimlere sahip olmak  
  • Estetik işlemler yaptırmak ve bu işlemlerden tatmin olmamak  
  • Sosyal durumlardan kaçınmak  

Bu rahatsızlık, hayatınızın farklı alanlarında (sosyal yaşam, iş, okul vb.) ciddi sıkıntılara yol açabilir. Ayrıca takıntılarınız bedeninizin farklı bölgelerine odaklanabilir ve zamanla değişebilir. Genellikle yüz (burun, cilt, kırışıklıklar, akne), saç (dökülme, incelme), cilt ve damar görünümü, göğüs boyutu, kas kütlesi ve genital bölgeler üzerine yoğunlaşılır. 

Görünüşünüzle ilgili utanma ve sıkılma hissi, beden dismorfik bozukluğu için yardım aramayı zorlaştırabilir. Ancak belirtileriniz varsa bir sağlık uzmanına ya da ruh sağlığı profesyoneline başvurun. Tedavi edilmezse bu rahatsızlık zamanla kötüleşebilir ve kaygıya, yüksek sağlık harcamalarına, ciddi depresyona hatta intihar düşüncelerine bile yol açabilir.

Beden dismorfik bozukluğunda intihar düşünceleri yaygındır. Eğer kendinize zarar verebileceğinizi düşünüyorsanız: 

  • Alo 112 Acil Yardım Hattını arayarak acil yardım isteyebilir,
  • Bulunduğunuz yerdeki bir hastanenin acil servisine başvurabilir,
  • Yakın bir arkadaşınız ya da sevdiğiniz birine ulaşabilir,
  • Bir psikolog, psikiyatrist ya da aile hekiminizle iletişime geçebilirsiniz.  

Beden dismorfik bozukluğunun nedenleri nelerdir?

Bu bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak genetik yatkınlık, beden algısı ile ilgili olumsuz deneyimler ve beynin serotonin gibi kimyasal maddelerinin işleyişindeki düzensizlikler bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında rol oynayabilir.

Beden dismorfik bozukluğunda risk faktörleri nelerdir? 

Bu bozukluk genellikle ergenlik döneminde başlar ve hem erkekleri hem de kadınları etkiler. Risk faktörleri şunlardır:  

  • Ailede beden dismorfik bozukluğu ya da obsesif-kompulsif bozukluk öyküsü olması
  • Çocuklukta yaşanan zorbalık, ihmal ya da istismar gibi olumsuz deneyimlerin yaşanması
  • Mükemmeliyetçilik gibi belirli kişilik özelliklerine sahip olmak 
  • Toplumsal güzellik standartlarına önem vermek
  • Kaygı ya da depresyon gibi diğer ruh sağlığı problemlerinin varlığı

Bu rahatsızlık, aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:  

  • Düşük özgüven  
  • Sosyal izolasyon  
  • Ciddi depresyon ya da diğer duygu durum bozuklukları  
  • İntihar düşünceleri ya da girişimleri  
  • Sosyal kaygı bozukluğu  
  • Yeme bozuklukları  
  • Madde kötüye kullanımı  
  • Cilt yolma gibi davranışlardan kaynaklanan sağlık problemleri  
  • Tekrarlayan estetik işlemlerden dolayı fiziksel ağrı veya şekil bozukluğu riski  

Beden dismorfik bozukluğunu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak rahatsızlık genellikle ergenlik döneminde başladığı için, erken teşhis ve tedavi semptomların kötüleşmesini önleyebilir. Uzun vadeli tedavi de semptomların yeniden ortaya çıkmasını engelleyebilir.

Beden dismorfik bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Diğer tıbbi durumların var olup olmadığından emin olmak için yapılan muayene ve tetkikler sonrasında, sağlık uzmanınız sizi daha ileri bir değerlendirme için bir ruh sağlığı profesyoneline yönlendirebilir.  

Beden dismorfik bozukluğu tanısı genellikle aşağıdaki unsurlara dayanır:  

  • Olumsuz beden algısıyla ilgili düşünceleri, duyguları ve davranışları ele alan psikolojik bir değerlendirme  
  • Kişisel, sosyal, ailevi ve tıbbi geçmiş  
  • Belirtiler ve semptomların detaylı incelenmesi   

Beden dismorfik bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Beden dismorfik bozukluğunun tedavisi genellikle bilişsel davranışçı terapi ve ilaçların bir kombinasyonunu içerir.  

Bilişsel davranışçı terapi (BDT)

BDT şu konulara odaklanır:  

  • Olumsuz düşüncelerin, duygusal tepkilerin ve davranışların zaman içinde sorunları nasıl sürdürdüğünü anlamanıza yardımcı olmak  
  • Beden imajınızla ilgili otomatik olumsuz düşünceleri sorgulamak ve daha esnek düşünme yolları öğrenmek  
  • Ayna kontrolü, onay arama veya aşırı tıbbi hizmet kullanımını azaltmaya yönelik alternatif yollar öğrenmek  
  • Sosyal kaçınmayı ele almak ve sağlıklı destekler ve aktivitelerle daha fazla meşgul olmayı teşvik etmek gibi ruh sağlığınızı iyileştirecek diğer davranışları öğrenmek  

Ruh sağlığı uzmanınızla terapi hedeflerinizi konuşarak size özel bir tedavi planı geliştirebilirsiniz. Aile üyelerinin tedaviye dahil edilmesi, özellikle ergenler için önemli olabilir.  

İlaç tedavisi: 

Bazı durumlarda psikoterapiye ek olarak ilaç tedavisi de uygulanır. Bu tedavi olumsuz düşüncelerin ve tekrarlayan davranışların kontrol edilmesine yardımcı olabilir. Septomların aşırı şiddetli ya da kontrol edilemez olduğu durumlarda hastaneye yatış gerekebilir. Yatış genellikle, günlük sorumluluklarınızı yerine getiremediğinizde veya kendinize zarar verme tehlikesi altında olduğunuzda önerilir.  

Beden dismorfik bozukluğu, bir ruh sağlığı profesyonelinden tedavi almayı gerektirir. Ancak tedavi planınıza katkıda bulunmak için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:  

Tedavi planınıza sadık kalın: Terapi seanslarınızı asla aksatmayın. İyi hissetseniz dahi ilaçlarınızı almaya devam edin. İlaçları aniden bırakmak, semptomların geri dönmesine veya yoksunluk benzeri belirtilere yol açabilir.  

Bozukluğunuz hakkında bilgi edinin: Beden dismorfik bozukluğu hakkında bilgi sahibi olmak, tedavi planınıza bağlı kalmanızı sağlar ve sizi motive eder.  

Uyarı işaretlerine dikkat edin: Ruh sağlığı uzmanınızla semptomlarınızı tetikleyebilecek durumları belirleyin. Semptomlar geri dönerse ne yapacağınızı bilmek için bir plan yapın. 

Öğrendiğiniz stratejileri uygulayın: Terapide öğrendiğiniz becerileri evde düzenli olarak uygulayın, böylece bunlar daha güçlü alışkanlıklar haline gelir.  

Uyuşturucu ve alkolden uzak durun: Alkol ve eğlence amaçlı kullanılan uyuşturucular semptomları kötüleştirebilir veya ilaçlarla etkileşime girebilir. O yüzden bunları kullanmaktan kaçının.

Aktif olun: Fiziksel aktivite ve egzersiz, depresyon, stres ve anksiyete gibi birçok semptomu yönetmeye yardımcı olabilir. Yürüyüş, yüzme, bahçecilik gibi sevdiğiniz bir fiziksel aktiviteye yönelin. Ancak, algılanan bir kusuru düzeltmek için aşırı egzersizden kaçının.  

Beden dismorfik bozukluğu ile ilgili yardım almak için tıklayınız.

* Bu yazı hazırlanırken mayoclinic.org sitesinde yer alan bilgilerden faydalanılmıştır.