Depresyon, sadece geçici bir moral bozukluğu değildir; bir zayıflık olarak görülmemelidir ve bir çırpıda "geçip gitmez." Çoğu zaman uzun vadeli bir tedavi gerektirebilir. Ancak umutsuzluğa kapılmayın; depresyonu olan birçok kişi, ilaç tedavisi, psikoterapi ya da her ikisi ile daha iyi hissetmektedir. 

Depresyonun belirtileri nelerdir?

Depresyon atakları sırasında belirtiler gün boyunca, neredeyse her gün kendini gösterebilir ve şunları içerebilir:

• Üzüntü, ağlama, boşluk ya da umutsuzluk hisleri  
• Küçük şeylere bile öfke patlamaları, sinirlilik ya da hayal kırıklığı  
• Cinsel yaşam, hobiler veya spor gibi normal aktivitelerde ilgi veya zevk kaybı  
• Uyku sorunları, uykusuzluk veya çok fazla uyuma  
• Yorgunluk ve enerji eksikliği, küçük işlerin bile ekstra çaba gerektirmesi
• İştah azalması ve kilo kaybı veya aşırı yemek yeme ve kilo alımı  
• Anksiyete, huzursuzluk ya da durgunluk  
• Yavaş düşünme, konuşma ya da hareketler  
• Değersizlik veya suçluluk hisleri, geçmiş başarısızlıklara takılma ya da kendini suçlama  
• Düşünmede, odaklanmada, karar vermede ve bir şeyleri hatırlamada zorluk  
• Ölüm, intihar düşünceleri ya da intihar girişimleri  
• Sebepsiz fiziksel sorunlar, örneğin sırt ağrısı veya baş ağrıları  

Depresyonu olan birçok kişi için belirtiler, günlük yaşamlarında, işte, okulda, sosyal aktivitelerde ya da ilişkilerde belirgin sorunlara yol açacak kadar şiddetlidir. Bazı insanlar ise nedenini tam olarak bilemeden kendilerini genellikle mutsuz ya da tatminsiz hissederler.

Eğer kendinizi depresif hissediyorsanı tedaviye başlamakta tereddüt etmeyin ve bir an önce doktorunuzdan veya bir ruh sağlığı uzmanından randevu alın. 

Depresyonun nedenleri nelerdir?

Depresyona neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemektedir. Diğer birçok ruhsal bozuklukta olduğu gibi, çeşitli faktörlerin rol oynaması mümkün olabilir:

Biyolojik Farklılıklar: Depresyonu olan kişilerin beyinlerinde fiziksel değişiklikler görülmektedir. Bu değişikliklerin önemi henüz kesin olarak anlaşılmamıştır, ancak zamanla nedenlerin belirlenmesine yardımcı olabilir.

Beyin Kimyası: Nörotransmitterler, beyinde doğal olarak bulunan kimyasallardır ve depresyonda rol oynadığı düşünülmektedir. Son araştırmalar, bu nörotransmitterlerin fonksiyonlarındaki ve etkilerindeki değişikliklerin, ruh hali dengesiyle ilgili sinir devreleriyle olan etkileşimlerinin depresyon ve tedavisinde önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir.

Hormonlar: Vücudun hormon dengesindeki değişiklikler, depresyonu tetikleyebilir veya neden olabilir. Hormon değişimleri hamilelik sırasında ve doğum sonrası haftalarda (postpartum), tiroid sorunları, menopoz veya diğer bazı durumlarda ortaya çıkabilir.

Kalıtsal Özellikler: Depresyon, kan bağı olan kişilerde daha yaygındır. Araştırmacılar, depresyona neden olabilecek genleri bulmaya çalışmaktadır.

Depresyonda risk faktörleri nelerdir?

Depresyon genellikle ergenlik döneminde, 20’li veya 30’lu yaşlarda başlar, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Kadınlar erkeklerden daha fazla depresyon tanısı alır, ancak bu durum kısmen kadınların tedavi arayışında daha istekli olmalarından kaynaklanabilir.

Depresyon gelişme veya tetiklenme riskini artıran faktörler şunlar olabilir:

• Düşük özsaygı, aşırı bağımlılık, öz eleştiri veya karamsarlık gibi belirli kişilik özellikleri  
• Fiziksel veya cinsel istismar, bir yakının kaybı, zor bir ilişki veya maddi sorunlar gibi travmatik veya stresli olaylar  
• Depresyon, bipolar bozukluk, alkolizm veya intihar geçmişi olan kan bağları   
• Anksiyete bozukluğu, yeme bozuklukları veya travma sonra stres bozukluğu gibi diğer ruhsal bozuklukların geçmişi  
• Alkol veya uyuşturucu kötüyü kullanımı  
• Kanser, inme, kronik ağrı veya kalp hastalığı gibi ciddi veya kronik hastalıklar  
• Yüksek tansiyon ilaçları veya uyku hapları gibi bazı ilaçlar (herhangi bir ilacı bırakmadan önce doktorunuzla konuşunuz)

Depresyonda ne tür komplikasyonlar yaşanır?

Depresyon, kişisel ve aile hayatınızda büyük bir yük oluşturabilecek ciddi bir bozukluktur. Tedavi edilmezse genellikle kötüleşir ve duygusal, davranışsal ve sağlık sorunlarına yol açarak hayatınızın her alanını etkileyebilir.

Depresyonla ilgili komplikasyonlara örnekler:

• Kalp hastalığı ve diyabete yol açabilecek aşırı kilo veya obezite  
• Ağrı veya fiziksel hastalıklar  
• Alkol veya uyuşturucu kötüyü kullanımı  
• Anksiyete, panik bozukluk veya sosyal fobi  
• Aile içi çatışmalar, ilişki sorunları ve iş veya okul problemleri  
• Sosyal izolasyon  
• İntihar düşünceleri, intihar girişimleri veya intihar  
• Kesme gibi kendine zarar verme davranışları  
• Tıbbi durumlara bağlı erken ölüm

Depresyonu tamamen önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak, şu stratejiler yardımcı olabilir:

• Stresi kontrol altında tutmak, dayanıklılığı artırmak ve özsaygıyı yükseltmek için adımlar atın.  
• Kriz zamanlarında aile ve arkadaşlarınıza ulaşın, zor zamanların üstesinden gelmenize yardımcı olabilirler.  
• Sorunların ilk belirtisinde tedaviye başlayarak depresyonun kötüleşmesini önlemeye çalışın.  
• Belirtilerin tekrarlamasını önlemek için uzun vadeli bakım tedavisi almayı düşünün.

Depresyonda teşhis nasıl konur?

Doktorunuz depresyon tanısını aşağıdaki yöntemlere dayandırarak koyabilir:

Fiziksel muayene: Doktorunuz fiziksel bir muayene yapabilir ve sağlığınızla ilgili sorular sorabilir. Bazı durumlarda, depresyon altta yatan bir fiziksel sağlık sorunuyla bağlantılı olabilir.

Laboratuvar testleri: Doktorunuz tam kan sayımı (CBC) veya tiroid fonksiyonlarınızı kontrol etmek için kan testi yapabilir. Tetkiklerde gözlenecek herhangi bir eksiklik depresif hissetmenize yol açabilir. 

Psikiyatrik değerlendirme: Ruh sağlığı uzmanı belirtileriniz, düşünceleriniz, hisleriniz ve davranışlarınız hakkında sorular sorarak bir tanı koyabilir. 

Depresyon türleri nelerdir?

Majör depresyonun neden olduğu belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Doktorunuz, sahip olduğunuz depresyon türünü netleştirmek için bir veya birden fazla belirleyici ekleyebilir. Bu belirleyiciler, spesifik özelliklere sahip bir depresyon yaşadığınız anlamına gelir: 

Kaygılı huzursuzluk: Olağanüstü bir huzursuzluk veya kontrol kaybı korkusuyla görülen depresyon

Karışık özellikler: Aynı anda depresyon ve maninin (artan enerji ve kendine fazla güven) yaşandığı depresyon

Melankolik özellikler: Sabah erken uyanma, keyif veren şeylere yanıtsızlık, ağır suçluluk hissi gibi belirtilerle birlikte şiddetli depresyon

Atipik özellikler: Geçici olarak olumlu olaylarla moralin düzelmesi, artan iştah, fazla uyuma ihtiyacı gibi belirtilerin var olduğu depresyon

Psikotik özellikler: Kendi yetersizliği veya diğer olumsuz temalarla ilgili sanrılar veya halüsinasyonlarla birlikte seyreden depresyon

Katatoni: Amaçsız hareket veya sabit duruşun gözlemlendiği depresyon

Peripartum başlangıç: Hamilelik sırasında veya doğumdan sonraki haftalarda yaşanan (lohusa depresyonu) depresyon

Mevsimsel: Mevsim değişiklikleri ve azalan gün ışığıyla ortaya çıkan depresyon

Farklı depresyon türlerinin yanısıra aşağıdaki gibi bazı bozukluklar depresyonu belirti olarak içerir. Doğru bir tanı almak, uygun tedavi için önemlidir.

Bipolar I ve II bozukluklar: Yüksek (mani) ve düşük (depresyon) ruh hali dalgalanmaları içeren bozukluklar

Siklotimik bozukluk: Bipolar bozukluğa göre daha hafif yükseliş ve düşüşler içeren bozukluk

İnatçı ruh hali düzensizliği: Çocuklarda sürekli ve şiddetli sinirlilik ve öfke, genellikle ergenlik veya yetişkinlikte depresyon veya anksiyete bozukluğuna dönüşür

Kalıcı depresif bozukluk: Genellikle “distimi” olarak adlandırılan, daha hafif ancak daha kronik depresyon türü.

Premenstrüel disforik bozukluk: Adet döngüsüne bağlı depresyon belirtileri

Diğer depresyon bozuklukları: Rekreasyonel uyuşturucu kullanımı, bazı ilaçlar veya başka bir tıbbi durumdan kaynaklanan depresyon.

Depresyonun tedavisi nasıl olur?

Depresyon tedavisinde ilaçlar ve psikoterapi çoğu kişi için etkilidir. Doktorunuz veya psikiyatristiniz belirtileri hafifletmek için ilaç yazabilir. Ancak çoğu insan psikiyatrist ya da psikolog gibi ruh sağlığı profesyonellerini görmekten de fayda sağlar. Şiddetli depresyon durumlarında hastane yatışı gerekebilir.

Psikoterapi

Psikoterapi, depresyonla ilgili sorunları ruh sağlığı profesyoneliyle konuşarak tedavi etme yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi, kişilerarası terapi gibi farklı terapi  türleri bu bozukluğun tedavisinde etkilidir. 

İlaçlar

Bazı durumlarda psikoterapi ile birlikte ilaç tedavisi uygulanır. Birçok tür antidepresan mevcuttur. İlaçların muhakkak doktor kontrolünde alınması gerekmektedir. 

Hastane yatışı

Bazı kişiler için hastane yatışı gerekebilir. Kişi kendi kendine bakamayacak duruma geldiğinde veya kendine zarar verme riski taşıdığında bu tedavi yöntemi tercih edilir. 

Depresyonda uygulanacak her tedavi seçeneği bireye özeldir, bu yüzden tedavi ile ilgili muhakkak  profesyonel bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşülmelidir.

Depresyon ile ilgili yardım almak için tıklayınız.

* Bu yazı hazırlanırken mayoclinic.org sitesinde yer alan bilgilerden faydalanılmıştır.