Etkili bir şekilde tedavi edilmezse yeme bozuklukları uzun vadeli sorunlara dönüşebilir ve bazı durumlarda ölüme neden olabilir. En sık görülen yeme bozuklukları anoreksiya, bulimiya ve tıkınırcasına yeme bozukluğudur.

Yeme bozukluklarının çoğu kiloya, vücut şekline ve yiyeceğe çok fazla odaklanmayı içerir. Bu da istenmeyen ve tehlikeli yeme davranışlarına yol açabilir. Bu davranışlar vücudun ihtiyaç duyduğu beslenmeyi alma yeteneğini ciddi şekilde etkileyebilir. Yeme bozuklukları kalbe, sindirim sistemine, kemiklere, dişlere ve ağza zarar verebilir. Başka hastalıklara yol açabilirler. Ayrıca depresyon, anksiyete, kendine zarar verme ve intihara yönelik düşünce ve davranışlarla da bağlantılıdırlar.

Doğru tedaviyle kişi daha sağlıklı beslenme alışkanlıklarına dönebilir, yiyecek ve beden hakkında daha sağlıklı düşünmenin yollarını öğrenebilirs. Ayrıca yeme bozukluğunun neden olduğu ciddi sorunlar  tersine çevrilebilir veya azaltılabilir.

Belirtiler yeme bozukluğunun türüne bağlı olarak değişir. Anoreksiya, bulimiya ve tıkınırcasına yeme bozukluğu en yaygın yeme bozukluklarıdır. Yeme bozukluğuna sahip olan kişiler her türlü vücut tipi ve boyutuna sahip olabilir.

Anoreksiya

Anoreksiya aynı zamanda anoreksiya nervoza olarak da adlandırılır, yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur. Kişi sağlıksız düşük vücut ağırlığı, kilo alma korkusu ve gerçekçi olmayan bir kilo ve şekil görüşüne sahiptir. Anoreksiya genellikle kilo ve şekli kontrol etmek için aşırı çaba sarf etmeyi içerir ve bu da genellikle sağlık ve günlük yaşamı ciddi şekilde etkiler.

Anoreksiya, kalorileri ciddi şekilde sınırlamayı veya belirli yiyecek veya yiyecek gruplarını kesmeyi içerebilir. Çok fazla egzersiz yapmak, müshil veya diyet yardımcıları kullanmak veya yemekten sonra kusmak gibi kilo vermek için başka yöntemler kullanılır. Kilo verme çabaları, gün boyunca yemeye devam eden veya kilosu aşırı düşük olmayan kişilerde bile ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. 

Bulimiya

Bulimiya, bulimiya nervoza olarak da adlandırılır ve tıpkı anoreksiyada olduğu gibi ciddi, ve hatta bazen yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur. Bulimiya, genellikle kusma ataklarının takip ettiği aşırı yeme ataklarını içerir. Bazen bulimiya, belirli bir süre boyunca yemeyi ciddi şekilde sınırlamayı da içerir. Bu da genellikle aşırı yeme ve ardından kusma konusunda daha güçlü dürtülere yol açar.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kısa bir sürede yemek yemeyi içerir. Tıkınırcasına yiyen bir kişi yemek üzerinde hiçbir kontrolü olmadığı hissine kapılır. Ancak tıkınırcasına yemenin ardından kusma gelmez. Tıkınırcasına yeme sırasında, insanlar yiyecekleri daha hızlı yiyebilir veya planlanandan daha fazla yiyebilirler. Aç olmadıklarında bile, rahatsız edici derecede tok hissetmeye rağmen yemek yemeye devam edebilirler.

Tıkınırcasına yeme bozukluğundan sonra, insanlar genellikle büyük bir suçluluk, iğrenme veya utanç hissederler. Kilo almaktan korkabilirler. Belirli süreler boyunca yemeyi ciddi şekilde sınırlamaya çalışabilirler. Bu, tıkınırcasına yeme dürtüsünün artmasına ve sağlıksız bir döngünün oluşmasına yol açar. Utanç, tıkınırcasına yemeyi gizlemek için tek başına yemeye yol açabilir. Yeni bir tıkınırcasına yeme döngüsü genellikle haftada en az bir kez gerçekleşir.

Kaçıngan/kısıtlayıcı yiyecek alımı bozukluğu

Kaçıngan/kısıtlayıcı yiyecek alımı bozukluğu, aşırı sınırlı yemek yemeyi veya belirli yiyecekleri yememeyi içerir. Yeme düzeni genellikle günlük asgari beslenme ihtiyaçlarını karşılamaz. Bu, günlük yaşamda büyüme, gelişme ve işlev görmeyle ilgili sorunlara yol açabilir. Ancak bu bozukluğa sahip kişiler kilo alma veya vücut ölçüsü alma konusunda korku duymazlar. Bunun yerine, yemek yemeye ilgi duymayabilirler veya belirli bir renk, doku, koku veya tada sahip yiyeceklerden kaçınabilirler. Ya da yemek yerken neler olabileceği konusunda endişe duyabilirler. Örneğin, boğulma veya kusma korkusu yaşayabilirler veya mide sorunları yaşama konusunda endişe duyabilirler.

Kaçınmacı/kısıtlayıcı gıda alımı bozukluğu her yaşta teşhis edilebilir, ancak daha çok küçük çocuklarda yaygındır. Bozukluk, çocuklukta büyük kilo kaybına veya kilo alamamaya neden olabilir. Uygun beslenme eksikliği büyük sağlık sorunlarına yol açabilir.

Yeme bozukluğunu kendi başına yönetmek veya üstesinden gelmek zor olabilir. Ne kadar erken tedavi olunursa tam iyileşme olasılığı da o kadar artar. Bazen insanlar, yeme bozukluğunun bazı semptomlarına benzer yeme bozukluğu davranışları sergileyebilir, ancak semptomlar yeme bozukluğu tanısı için kılavuzları karşılamaz. Ancak bu yeme bozukluğu davranışları yine de sağlığı ve refahı ciddi şekilde etkileyebilir.

Sizi sıkıntıya sokan veya hayatınızı veya sağlığınızı etkileyen yeme bozukluğu davranışlarınız varsa veya yeme bozukluğunuz olduğunu düşünüyorsanız tıbbi yardım almaktan çekinmeyin. 

Yeme bozukluğu olan birçok kişi tedaviye ihtiyaç duymadığını düşünebilir. Birçok yeme bozukluğunun temel özelliklerinden biri, semptomların ne kadar şiddetli olduğunu fark etmemektir. Ayrıca, suçluluk ve utanç da genellikle insanların yardım almasını engeller.

Bir arkadaşınız veya aile üyeniz için endişeleniyorsanız, kişiyi bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla konuşmaya teşvik edin. O kişi yemekle ilgili bir sorunu olduğunu kabul etmeye hazır olmasa bile, endişenizi ve dinleme isteğinizi ifade edebilirsiniz.

Yeme bozukluğuna işaret edebilecek kırmızı bayraklar şunlardır:

• Öğün veya atıştırmalıkları atlamak veya yememek için bahaneler üretmek.
• Eğitimli bir tıp uzmanı tarafından reçete edilmemiş çok sınırlı bir diyete sahip olmak.
• Özellikle spor ziyafetleri, doğum günü pastası yemek veya dışarıda yemek yemek gibi olağan etkinliklere katılmamak anlamına geliyorsa, bu yemeğe veya sağlıklı beslenmeye çok fazla odaklanmak demektir.
• Ailenin yediği şeyleri yemek yerine kendi yemeklerini yapmak.
• Olağan sosyal aktivitelerden çekilmek.
• Sağlıksız veya aşırı kilolu olma konusunda sık ve devam eden endişe veya şikayetler ve kilo vermekten bahsetmek.
• Kusur olduğu düşünülen şeyleri sık sık aynada kontrol etmek.
• Tekrar tekrar büyük miktarlarda yiyecek yemek.
• Kilo vermek için diyet takviyeleri, müshiller veya bitkisel ürünler kullanmak.
• Ortalama bir kişiden çok daha fazla egzersiz yapmak. Buna, yaralanma veya hastalık nedeniyle dinlenme günleri veya izin günleri almamak veya egzersiz yapmak istediği için sosyal etkinliklere veya diğer yaşam olaylarına katılmayı reddetmek dahildir.
• Kusmaya neden olmak için parmakları ağza götürmekten kaynaklanan eklemlerde nasırlar. Tekrarlayan kusmanın bir işareti olabilecek diş minesinin kaybıyla ilgili sorunlar.
• Yemek sırasında veya yemekten hemen sonra tuvaleti kullanmak için evden ayrılma.
• Yeme alışkanlıklarıyla ilgili depresyon, iğrenme, utanç veya suçluluktan bahsetme.
• Gizlice yemek yeme.

Sizde veya bir yakınınızda yeme bozukluğu olabileceğinden endişe ediyorsanız, bu durumu kendi başına bırakmayın ve endişelerinizi konuşmak için muhakkak bir ruh sağlığı uzmanına başvurun. 

Yeme Bozuklukları ile ilgili yardım almak için tıklayınız.

* Bu yazı hazırlanırken mayoclinic.org sitesinde yer alan bilgilerden faydalanılmıştır.