Ancak, bu süreç o kadar da masum değil... Sanal dünya birçok avantajın yanısıra bazı olumsuz yan etkileri de beraberinde getiriyor. Bu etkilerden biri de son dönemde sıkça telaffuz edilmeye başlanan "dijital narsisizm" olgusudur.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde “özseverlik” olarak tanımlanan narsisizm, bireyin yükseltilmiş özgüven ile kendisini diğer insanlardan üstün görme, kendini sürekli öne çıkararak varlığına aşırı bir ilgi gösterme ve diğer insanlarla empati kurmada zorluk çekme eğilimidir. Dijital narsisizmi de bu narsisistik özelliklerin sanal dünyayı oluşturan dijital platformlarda daha belirgin bir şekilde sergilenmesi olarak tanımlayabiliriz. Dijital narsisizmin temsilcisi bireyler sosyal medya ya da video platformları gibi dijital kanallarda sürekli olarak kendilerini diğerlerinden daha farklı ve üstün gösterecek bir şekilde tanıtma ve dikkat çekme amacıyla içerik üretme eğilimindedirler.
Dijital narsisistler kendi fotoğraflarını (selfie), videolarını ve düşüncelerini sürekli olarak paylaşma arzusu duyarlar. Bir dijital narsisist için sadece paylaşım yeterli değildir, onlar aynı zamanda beğeni ve takipçi sayılarına aşırı bir şekilde odaklanabilirler. Bu durum, bireylerin kendi değerlerini bu metrikler üzerinden ölçmelerine ve bu sayıları artırmak için devamlı bir çaba sergilemelerine neden olabilir. Dijital narsisistler tıpkı narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerin yaptığı gibi çevrimiçi etkileşimlerde de diğer insanların duygusal ihtiyaçlarını ve düşüncelerini göz ardı edebilirler.
Sürekli olarak kendini sergileme, onay ve beğeni arayışı, diğerlerini gölgede bırakma ve sanal dünyada kendi benliğini abartılı bir şekilde yüceltme gibi davranışlar bazı olumsuz durumlara yol açar:
Dijital Bağımlılık: Sürekli olarak sosyal medyada veya diğer dijital platformlarda vakit geçiren dijital narsisistler adeta bağımlı gibidirler ve bu tür dijital aktiviteler için çok fazla zaman harcadıklarından dolayı iş, eğitim veya kişisel gelişim gibi daha önemli görevleri ihmal edebilirler.
Konsantrasyon Sorunları: Sürekli olarak beğeni ve onay arayışı, kişinin gerçek dünyadaki aktivitelere odaklanmasını zorlaştırabilir. Bu da dikkat eksikliğine yol açar.
Gerçeklikten Uzaklaşma: Dijital narsisistler, sanal dünyada yarattıkları mükemmelliğe o kadar odaklanırlar ki çoğu zaman gerçek dünyanın sorunlarından veya zorluklarından kaçarlar.
Olumsuz Benlik Algısı: Dijital narsisistler kendilerini sürekli olarak diğer insanlarla karşılaştırır ve daha iyi görünmeye çalışırlar. Bu da çoğunlukla olumsuz bir benlik algısı edinmelerine yol açar.
İlişki Sorunları: Dijital narsisizm empatiyi körelttiğinden kişilerin gerçek hayatta sağlıklı ilişkiler kurmalarını zorlaştırabilir.
Duygusal Dengesizlik: Sürekli olarak beğeni ve onay arayışı kişinin duygusal dengesini bozabilir. Dijital narsisizm anksiyete ve depresyon gibi bozuklukların oluşma riskini artırabilir.
Dijital dünya, bireylere kendilerini ifade etme ve yaratıcılıklarını sergileme imkânı sunsa da olumsuz etkilerini en aza indirmek için dijital platformlarda paylaşım yaparken, dikkat çekme amacıyla değil, gerçek anlamda bir iletişim kurmaya yönelik içerik oluşturmak daha sağlıklı olacaktır. Dijital narsisizmin zararları kişinin dijital yaşamını dengelemesi ve sağlıklı sınırlar koyması gerektiğini göstermektedir. Dijital narsisizmin etkilerine karşı bilinçli olmak ve çevrimiçi dünyada gerçek bağlantıları sürdürmeye özen göstermek, sağlıklı bir dijital deneyim yaşamanın anahtarı olabilir.
Kl. Psk. Şehnaz Tuna
27 Eylül 2023